Zabytkowy kościół
„Śpiewać pięknie Bogu, to znaczy śpiewać z radością. Co znaczy śpiewać z radością? Znaczy to, aby rozumieć, że nie można wyrazić słowami tego, co śpiewa się sercem” św. Augustyn
Wśród bogactwa form życia kulturalnego społeczności Krzemienicy, znaczące miejsce zajmowały różnorodne zespoły wokalne i instrumentalne, w tym również chór, którego początki sięgają czasu zaborów, gdy poprzez śpiew pieśni liturgicznych oraz patriotycznych umacniano rozwój świadomości narodowej.
15 stycznia 2011 roku obchodzono 100 lecie tradycji chóralnych w Krzemienicy. Powstanie chóru jest związane z utworzeniem Drużyny Bartoszowej w 1910 r. Podczas spotkań drużyny śpiewano pieśni patriotyczne: Rotę, Boże coś Polskę, Jeszcze Polska nie zginęła. W 1913 roku Antoni Wojaczyński, zakłada czterogłosowy chór.
Julia Turzyńska w prowadzonej kronice Krzemienicy pod datą 26 lipca 1927 roku wspomina o zorganizowaniu przez księdza wikariusza Miezina prób chóru męskiego, do których zgłosiło się 19 chłopców. Miejscem prób była „Czytelnia młodzieży męskiej”. Chór uczestniczył w uroczystości poświęcenia nowych dzwonów 24 maja 1928 roku. Pani Turzyńska pisze: „Chór chłopców dwugłosowy śpiewał wyjątki ze mszy Walczyńskiego”. Chór występował także podczas poświęcenia Domu Ludowego w dniu 22 listopada 1931 r. O występach chóru czytamy też we wspomnieniach z okazji uroczości ku czci Chrystusa Króla 27 października 1935 r. oraz 31 października 1936 r., kiedy to chór Stowarzyszenia odśpiewał pieśni: „Z hasłem wiary …” i „Idziesz przez wieki”. Również prymicje ks. Bronisława Rejmana w 1938 r. stały się okazją do występu chóru: „Podczas nabożeństwa chór śpiewał mszę polską ks. Walczyńskiego: „Ojcze Boże przyjm Twe dzieci”.
W Kronice Ośrodka Kultury w Krzemienicy znajduje się wpis Michała Mazura, uczestnika chóru od 1948 roku, który w swojej relacji przybliża jego dalszą historię. „W 1940 r. Jan Augustyn, który objął funkcję organisty w parafii zorganizował 4-głosowy chór mieszany liczący około 40 osób”. Julia Turzyńska relacjonuje pierwszą wojenną Wielkanoc 1940 r.: „Chór wzmocnił się głosami kształcących się dziewcząt, co podniosło poziom pieśni mszalnych. Jutrznia i Te Deum nie wyćwiczone przez nowego organistę. Młody, dwudziestoletni chłopak, Jan Augustyn objął służbę od 1 stycznia (1940 r. przyp. aut.)”. Ocena Chóru we wspomnieniach Pani Turzyńskiej staje się wysoka w kolejnych latach. Wspominając Wielkanoc 1945 r. pisze: „Jutrznia wielkanocna była śpiewana w tym roku na dwa chóry, męski i żeński, inne pieśni odśpiewał zupełnie dobrze chór mieszany pod dyrekcją Jana Augustyna. Zerwał też ze zwyczajem grania na organach podczas produkcji chóru, dzięki czemu śpiew był równy i ładny”. Zwraca uwagę poświęcenie chórzystów i ciężkie warunki w jakich przyszło wykonywać próby. Jak wspomina Michał Mazur: „W latach tych próby odbywały się w starym domu (mieszkaniu organisty), gdzie ze względu na brak miejsca nie było warunków do łączenia głosów, ponieważ w pokoju stał fortepian, który zajmował wiele miejsca, soprany i alty ustawiały się w kuchni, zaś tenory i basy w sieni, a często na podwórzu. Ponieważ nikt z członków chóru nie znał nut tym bardziej jego członkowie zasługiwali na słowa uznania. W pierwszych latach działalności nie było jeszcze oświetlenia elektrycznego, a próby mogły się odbywać tylko wieczorem, gdyż przeważającą część chóru stanowiły gospodynie, które po wieczornym obrządku w gospodarstwach, mogły poświęcić swój czas śpiewaniu. Zwykle próby rozpoczynały się o 21, a kończyły o 23, a później błotnistymi i nieoświetlonymi drogami trzeba było wracać do domu”.
Warto wspomnieć, że także młodzież szkolna pod kierunkiem nauczycieli, brała udział w oprawie chóralnej uroczystości. 9 października 1944 r. w wyzwolonej już spod okupacji niemieckiej Krzemienicy odbyło się nabożeństwo żałobne „Hołd Warszawie”, ku czci poległych w Powstaniu Warszawskim. W Kronice Pani Turzyńskiej czytamy: „Młodzież szkolna pod kierunkiem P. Alberta (Kazimierz Albert – nauczyciel szkoły w Krzemienicy, przyp. aut.) przygotowała pieśni żałobne”. 11 listopada 1944 r. odbyło się jeszcze w szkole Święto Odzyskania Niepodległości Polski, ostatnie oficjalnie obchodzone aż do 1989 roku, niedługo później zniesione przez władzę ludową z zakazem jego obchodzenia. Julia Turzyńska wspomina: „W szkole odbył się bardzo piękny poranek, na którego program złożyły się deklamacje z wszystkich klas i pieśni chóru szkolnego prowadzonego umiejętnie przez Pana Kazimierza Alberta. Program starannie przez niego opracowany wywarł na słuchaczach silne wrażenie. Dziatwa prawie wszystka nie wyobrażała sobie, jak wyglądają podobne uroczystości, starsi zaś z radością przypomnieli sobie, czym były w Wolnej Polsce dni świąt narodowych”.
Chór pod kierownictwem Jana Augustyna działa do 1984 roku, podczas uroczystości o charakterze świeckim kieruje nim Antoni Baran. W latach 1984 – 1988 chórem kieruje Tomasz Bielecki. W 1986 roku chór występuje podczas przeglądu chórów parafialnych Diecezji Przemyskiej w Rzeszowie. Od 1988 roku chórowi przewodzi organista Andrzej Zając, a od 1996 roku dyrygentem reaktywowanego chóru z inicjatywy Marii Brodziak i Henryka Jabłońskiego zostaje Jacek Lalicki, zaś prezesem chóru Wacław Kuźniar. Chór przyjmuje łacińską nazwę Gaudeamus (radujmy się). W okresie 2001 – 2002 kierownictwo chóru przejmuje instruktor Ośrodka Kultury w Krzemienicy Agnieszka Polak – Bernard, a następnie Lucyna Kozioł, nauczycielka Państwowej Szkoły Muzycznej w Łańcucie. Chór objęty zostaje patronatem Gminnego Ośrodka Kultury Gminy Czarna.
27 kwietnia 2003 – chór pod dyrekcją Lucyny Kozioł bierze udział w zakończeniu zajęć Ludowego Uniwersytetu Katolickiego w Zarzeczu. Występ poprzedziła msza święta koncelebrowana pod przewodnictwem Księdza Arcybiskupa Metropolity Przemyskiego Józefa Michalika. Zespół wystąpił w nowo uszytych strojach przez Zakład Krawiecki Sitarz z Rzeszowa, na co przeznaczył w całości wcześniej otrzymaną nagrodę Wójta Gminy Czarna.
7 czerwca 2003 r. odbył się koncert muzyki sakralnej w Kościele pw. Św. Jakuba w Krzemienicy. Wraz z chórem Gaudeamus koncertował Chór Kantata z Rzeszowa, Zespół Wokalny Amare oraz soliści Filharmonii Rzeszowskiej: Oleksy Kozlov i Mikołaj Dolenko.
Chór brał także udział w 2003 r. w imprezie organizowanej przez Ośrodek Kultury w Krzemienicy pod nazwą Koncert Nocy Czerwcowej.
22 listopada 2003 r. w dniu św. Cecylii patronki muzyki sakralnej chór dał koncert w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sanoku wraz z chórem im. Św. Cecylii z tejże Parafii oraz zespołem smyczkowym Con Amore z Sanoka. 25 stycznia 2004 r. w kościele parafialnym w Krzemienicy odbył się Koncert Kolęd i Pastorałek – fragmenty występu wyemitowane zostały w wieczornych aktualnościach TVP Rzeszów. Wraz z chórem Gaudeamus koncertowały: Dziecięcy Zespół Amare, Schola dziecięca z Domu dla Dzieci Fundacji Wzrastanie im. Jana Pawła II w Łopuszcze Małej oraz Dziecięcy Zespół Wokalno – Instrumentalny Jakubki z Krzemienicy. Na zakończenie koncertu ks. Bolesław Pilek zwrócił się do zebranych tymi słowami: Serdeczne Bóg zapłać składam wszystkim organizatorom dzisiejszego koncertu kolędowego, chórzystom, zespołom, wszystkim. Doceniam ten trud. Ile trzeba było wysiłku, godzin poświęcić, aby dzisiaj można było tak precyzyjnie i pięknie zaśpiewać. Uważam, że nie jest to ostatnie wystąpienie. Jeszcze będzie okazja przy różnych uroczystościach parafialnych zaśpiewać. Dziękuję. Bóg zapłać.
Zimą 2004 r. chór często koncertował. Tylko w styczniu wystąpił w kościołach w Miłocinie, Kraczkowej, Medyni Głogowskiej oraz w Miejskim Domu Kultury w Łańcucie. Występy cieszyły się dużym powodzeniem wśród zebranych słuchaczy.
Wielokrotnie chór Gaudeamus wraz z innymi zespołami występował podczas Krzemienickich Koncertów Muzyki Sakralnej organizowanych wówczas rokrocznie w celu propagowania muzyki sakralnej oraz promocji kościoła pw. św. Jakuba w Krzemienicy. 29 maja 2004 r. wraz chórem im. Św. Cecylii, zespołem Con Amore z Sanoka oraz chórem Fraza z Kosiny koncertował w kościele pw. św. Jakuba prezentując licznie zebranej publiczności 25 utworów począwszy od muzyki dawnej po współczesną. Małgorzata Wisz na łamach „Naszej Gminy” podkreśla zaangażowanie chórzystów: „Trud i godna podziwu pasja, jaką wkładają oni w przygotowanie każdego koncertu, często są niedocenione przez najbliższe środowisko. Nagrodą dla chórzystów jest jednak sam moment śpiewania, możliwość uczestniczenia w procesie powstawania utworu, świadomość czystego brzmienia akordu, którego jest się współtwórcą. Zrozumie to tylko ten, kto choć raz był chórzystą”.
Antoni Wojewoda, dyrygent chóru im. Św. Cecylii z Sanoka powiedział wówczas w wywiadzie dla Gazety Łańcuckiej: „To jest wspaniałe przeżycie w wyjątkowej atmosferze (…) inicjatywa takich przedsięwzięć jest doskonała”. Na koniec podzielił się refleksją jakże aktualną i dzisiaj: „Niestety, forma śpiewów chóralnych jakby współcześnie zamiera, zwłaszcza wśród młodzieży męskiej. Jakoś młodzi niechętnie podchodzą do tego typu śpiewania. Takie wydarzenia jak to dzisiejsze trzeba propagować wśród młodzieży, gdyż to ona w przyszłości będzie utrzymywała tradycje przy życiu. A muszę dodać, że śpiewy chóralne w Polsce mają długą i bardzo bogatą historię”. 14 maja 2006 r. Gaudeamus pod dyrekcją Lucyny Kozioł wystąpił w ramach Krzemienickich Koncertów wraz z Chórem Kameralnym przy parafii św. Stanisława Biskupa w Łańcucie oraz Chórem Emaus przy Bazylice o.o. Bernardynów w Leżajsku.
Rok 2005 to kolejne koncerty chóru, oraz nagranie płyty z kolędami dla radia VIA w Rzeszowie. W 2005 roku planowano wyjazd chóru na spotkanie z ojcem świętym Janem Pawłem II oraz koncert w Watykanie, jednak choroba i śmierć naszego Wielkiego Rodaka zmieniła te plany. 3 kwietnia Chór Gaudeamus wraz z innymi zespołami i chórami wystąpił w kościele pw. Św. Judy Tadeusza w Rzeszowie z koncertem upamiętniającym Jana Pawła II.
20 – 28 maja chór wyjeżdża do Rzymu do Grobu Ojca Świętego Jana Pawła II oraz spotyka się z papieżem Benedyktem XVI. Chórowi towarzyszą Wójt Gminy Czarna Kazimierz Gołojuch oraz Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Czarnej Małgorzata Wisz. Ogromnym przeżyciem była dla chórzystów modlitwa przed grobem Jana Pawła II. Jak wspomina Zenon Buk: „Trudno słowami oddać atmosferę pełną osobistych przeżyć w tym miejscu. Modlitwa, skupienie i łzy to najbardziej ludzkie uczucia i świadomość tego, że nasza noga stanęła w miejscu gdzie spoczywają dotychczasowi następcy Św. Piotra”. Małgorzata Wisz na łamach gazety Nasza Gmina dzieli się z czytelnikami wspomnieniami: Przechodząc przez ogromny plac zerkamy w stronę okna Pałacu Watykańskiego. Jest otwarte…. Wzruszenie odbiera nam mowę. Niesieni przez tłum w całkowitym milczeniu wchodzimy do wnętrza bazyliki, a stamtąd w dół do Grot Watykańskich. Z drżącym sercem zbliżamy się do Grobu Jana Pawła II. Gdy zatrzymujemy się na moment, łzy same cisną się do oczu. Wśród tylu ludzi czujemy się nagle samotni i osieroceni”. Wzruszenietowarzyszyło wszystkim podczas audiencji generalnej na placu św. Piotra w oczekiwaniu na którą śpiew chóru rozbrzmiewał na placu św. Piotra budząc aplauz zebranych pielgrzymów z całego świata oraz koncertu w kościele polskim pw. Św. Stanisława w Rzymie.
Krzemienicki chór docenił Samorząd Województwa Podkarpackiego. 29 czerwca 2005 roku otrzymał Nagrodę Zarządu Województwa Podkarpackiego za szczególne osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej i upowszechniania kultury. Wyróżnienie z rąk Marszałka Województwa Pana Leszka Deptuły odebrali przedstawiciele chóru podczas uroczystości na Zamku w Łańcucie. W 2006 r. prezesem chóru zostaje Wojciech Parys, natomiast skarbnikiem i sekretarzem Małgorzata Nycz. W 2006 roku chór koncertuje na Słowacji, na zaproszenie krzemienickiego rodaka franciszkanina Ojca Adama Barana. 7 października 2007 r. odbył się koncert chórów poświęcony pamięci Jana Pawła II w 29 rocznicę wyboru na papieża, w wykonaniu chórów Fraza z Kosiny i Gaudeamus z Krzemienicy. Koncert ten został włączony w obchody jubileuszowe 650-lecia Krzemienicy.
W 2008 r. dyrygentem chóru zostaje Małgorzata Dzień. Nastąpiła zmiana nazwy na chór św. Jakuba. Przez cały 2008 rok odbywały się wydarzenia kulturalne związane z obchodami 650-lecia Krzemienicy. W styczniu chór wraz z chorem Fraza z Kosiny wystąpił z koncertem kolęd. Podczas głównych obchodów, które miały miejsce 13 września 2008 r., nie mogło zabraknąć chóru. Jak wspomina na łamach gazety Nasza Gmina Zygmunt Kluz, Przewodniczący Komitetu Jubileuszowych Obchodów 650-lecia Krzemienicy: „Ceremonię w kościele uświetniły poczty sztandarowe, występ połączonych chórów Fraza z Kosiny i Gaudeamus z Krzemienicy, Wojskowa Orkiestra Garnizonowa z Lublina pod dowództwem tambur-majora chorążego Andrzeja Zaręby i Krzemienickie Wesele, które wzięło udział w liturgii słowa”.
17 stycznia 2009 r. odbył się Koncert Kolęd i Pastorałek w Domu Kultury w Krzemienicy, podczas którego wraz z chórem z Krzemienicy wystąpił chór Fraza z Kosiny oraz Zespół Wesela Krzemienickiego. Zimą 2009 r. chór św. Jakuba wystąpił w Białobrzegach i Kosinie. 30 sierpnia 2009 r. uświetnił uroczystość odpustową Matki Bożej Pocieszenia. W dniach 14-15 listopada 2009 chór wraz z zespołem Wesele Krzemienickie wyjechał do Bukowca i Soliny. W 2010 r. chór św. Jakuba występował m.in. podczas koncertu Bliżej Nieba przed kościołem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Medyni Głogowskiej.
16 stycznia 2010 roku miało miejsce rozpoczęcie obchodów 100-lecia działalności chóralnej w Krzemienicy. W Ośrodku Kultury w Krzemienicy, poza chórem wystąpiły zespoły działające w Krzemienicy: Teatr Dramatyczny, Zespół Kremenez Band, Dziecięcy Zespół Jakubki oraz Wesele Krzemienickie. Podziękowania złożyli Wójt Gminy Czarna Edward Dobrzański oraz Małgorzata Wisz Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Czarnej. W 2010 roku chór otrzymał dyplom uznania za udział w V przeglądzie Kolędowym „Pójdźmy wszyscy do stajenki”, który odbył się 24 stycznia 2010 roku w Tyczynie. W 2010 roku chór koncertował w Komborni podczas koncertu wielkanocnego, ubogacił swym występem nabożeństwa ku czci ofiar Katastrofy Smoleńskiej, rocznicy Konstytucji 3 Maja, międzynarodowej imprezy Trzy Wesela Trzy Regiony. Dał też koncert w kościele św. Ludmiły w Pradze.
Kulminacją obchodów 100-lecia działalności chóralnej w Krzemienicy były uroczystości 15 stycznia 2011 r. Rozpoczęła je Msza Święta koncelebrowana, której przewodniczył ks. Bolesław Pilek, zaś homilię wygłosił ks. Jerzy Rojek. Msza odprawiana była w języku łacińskim, odpowiedziom i śpiewom przewodniczył chór św. Jakuba w towarzystwie chóru Fraza z Kosiny. Po wzruszającym koncercie „Dziękczynienie Bogu i ludziom”, chór i jego członkowie zostali uhonorowani odznaczeniami i dyplomami. Chór otrzymał od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
6 maja 2011 roku Chór św. Jakuba przygotował koncert dziękczynny za beatyfikację Ojca św. Jana Pawła II „Od Wieczernika do Zmartwychwstania”, który odbył się w Ośrodku Kultury w Czarnej. W 2012 roku chór wraz z innymi zespołami działającymi przy Ośrodku Kultury w Krzemienicy uczestniczył w widowisku „Krzemienicka opowieść o Bożym Narodzeniu”.
W 2012 roku Chór św. Jakuba oraz Zespół Wesele Krzemienickie wziął z dużym powodzeniem udział w Międzynarodowym Festiwalu Chórów i Orkiestr na Costa Brava Festiwal w Calelli w Hiszpanii. Wojciech Parys, Prezes chóru tak opisał to wydarzenie: „Zespół z Krzemienicy zaprezentował się 29 kwietnia podczas koncertu festiwalowego w Sali Mozarta – prezentując piosenki ludowe i patriotyczne w aranżacji na 4 głosy oraz tańce Krzemienickie. Wykonawcy otrzymali gromkie brawa z owacjami na stojąco, zaś po koncercie wszyscy uczestnicy festiwalu przenieśli się na ulicę, gdzie przy dźwiękach kapeli i śpiewach połączonych zespołów z Polski wszyscy podziwiali kunszt i bogactwo prezentowanego folkloru”. Chór uzyskał wysoką ocenę merytoryczną występu: „Występ dobry, godny polecenia. Byliście Państwo jednym z lepszych zespołów występujących podczas festiwalu – jeśli chodzi o śpiewy chóralne, zaś forma taneczna dodała niezwykłego splendoru”.
W 2019 roku chór św. Jakuba wystąpił podczas koncertu folklorystycznego „Krzemieński Gościniec”, podczas którego wystąpił też zespół Karolinka z Brazylii w ramach Światowego Festiwalu Polonijnych Zespołów Folklorystycznych odbywającego się wówczas w Rzeszowie. Na działalność chóru składała się praca i zaangażowanie wielu osób, szczególne uznanie należy się dyrygentom chóru, którymi w ostatnich latach były Panie: Urszula Kozioł, Małgorzata Dzień, Honorata Kiwała. Wszyscy chórzyści, którzy przez pokolenia sławili Boga swym śpiewem kształtowali wrażliwość i wiarę naszych Ojców i Matek i nas samych.
Tekst: Robert Szajnar
Zdjęcia: Gabriela Lis
